चंद्रपूर (Chandrapur) :- २०२४ या वर्षात चंद्रपूरमध्ये वायू प्रदूषणाचा दर मागील वर्षाच्या तुलनेत कमी झाल्याचे समोर आले आहे. केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (CPCB) आणि महाराष्ट्र प्रदूषण मंडळाद्वारे संकलित करण्यात आलेल्या आकडेवारीनुसार, चंद्रपूरमध्ये २०२४ मधील ३६६ पैकी ७३ दिवस आरोग्यासाठी चांगले (Good AQI) ठरले. मात्र, उर्वरित २९३ दिवस प्रदूषण श्रेणीत मोडले, ज्यामध्ये १४० दिवस समाधानकारक, १३७ दिवस माफक, आणि १६ दिवस धोकादायक प्रदूषण नोंदले गेले.
२०२३ मध्ये केवळ ३२ दिवस चांगल्या हवेचे नोंदले गेले होते, त्यामुळे २०२४ मध्ये ही संख्या वाढून ७३ दिवसांपर्यंत पोहोचली आहे, हे निश्चितच सकारात्मक आहे. तथापि, वाढलेले सूक्ष्म धूलिकण (PM2.5) आणि जमिनीवरील ओझोन प्रदूषण आरोग्यासाठी गंभीर इशारा ठरले आहे.
—
हवामान बदलामुळे प्रदूषणात घट?
विशेषज्ञांच्या मते, २०२४ मधील प्रदूषणातील घट ही मुख्यतः अकाली पावसामुळे आणि हवामान बदलांमुळे झाली आहे. प्रा. सुरेश चोपणे, ग्रीन प्लानेट सोसायटीचे अध्यक्ष, यांनी सांगितले की, औद्योगिक आणि वाहतुकीतील प्रदूषण कायम असूनही हवामान बदलांमुळे हवेची गुणवत्ता थोडीशी सुधारली आहे.
—
हिवाळा आणि उन्हाळ्यातील प्रदूषण चिंताजनक
हिवाळा हा ऋतू आरोग्यासाठी सामान्यतः चांगला मानला जातो. परंतु, २०२४ मध्ये हिवाळ्यातील १२३ पैकी ११३ दिवस प्रदूषित नोंदले गेले. ऑक्टोबर ते जानेवारी या कालावधीत चंद्रपूरने सलग प्रदूषित दिवसांचा अनुभव घेतला.
उन्हाळ्यातही परिस्थिती चिंताजनक होती. फेब्रुवारी ते मे दरम्यान १२१ पैकी ११४ दिवस प्रदूषण श्रेणीत मोडले. मार्च आणि एप्रिल हे संपूर्ण प्रदूषित महिने ठरले.
—
पावसाळ्यातील ओझोन प्रदूषण
पावसाळ्यातील चार महिन्यांमध्ये (जून ते सप्टेंबर) १२२ पैकी ७६ दिवस प्रदूषण नोंदवले गेले. विशेष म्हणजे, ५४ दिवस जमिनीवरील ओझोनचे प्रदूषण चिंतेचा विषय ठरले. ओझोनचे वाढते प्रमाण हे आरोग्यासाठी विशेषतः श्वसनाच्या समस्यांसाठी घातक ठरू शकते.
—
वायू गुणवत्ता निर्देशांक (AQI)
चंद्रपूरमध्ये २०२४ साली नोंदवलेले प्रदूषणाचे प्रकार पुढीलप्रमाणे होते:
1. Good (0-50): ७३ दिवस
2. Satisfactory (51-100): १४० दिवस
3. Moderate (101-200): १३७ दिवस
4. Poor (201-300): १६ दिवस
5. Very Poor आणि Severe (301+): एकही दिवस नाही.
प्रदूषणाचे मुख्य स्रोत
औद्योगिक क्षेत्रातील कोळशाचे ज्वलन आणि थर्मल पॉवर स्टेशनमधून निघणारा धूर.
वाहनांचे वाढते प्रमाण.
कचरा जाळणे आणि अनियंत्रित बांधकाम.
घुग्गुस आणि खुटाळा औद्योगिक क्षेत्रातील वाढते उत्सर्जन.
—
प्रदूषणाचा आरोग्यावर परिणाम
वायू प्रदूषणामुळे श्वसनाचे विकार, दमा, हृदयविकार, टीबी, आणि फुफ्फुसांचे आजार वाढत आहेत. विशेषतः लहान मुले, वृद्ध नागरिक, आणि आधीच आजारी असलेल्या लोकांवर याचा गंभीर परिणाम होत आहे.
—
प्रदूषण नियंत्रणासाठी उपाययोजना आवश्यक
चंद्रपूर हे राष्ट्रीय स्वच्छ वायू कार्यक्रमांतर्गत येते, परंतु केवळ निधी पुरवण्याने समस्या सुटणार नाहीत. स्थानिक प्रशासनाने प्रदूषण कमी करण्यासाठी ठोस उपाययोजना करणे आवश्यक आहे.
प्रा. सुरेश चोपणे यांनी वायू प्रदूषणाच्या विरोधात कडक पावले उचलण्याची मागणी केली आहे. त्यांनी औद्योगिक प्रदूषण नियंत्रित करण्यासाठी आणि शहरवासीयांना स्वस्त आरोग्य सुविधा पुरवण्यासाठी सिटीपीएस आणि वेकोलीकडे उपाययोजना राबवण्याचे आवाहन केले आहे.
—
नागरिकांची जबाबदारी
वाहनांचा मर्यादित वापर, कचरा न जाळणे, आणि सार्वजनिक वाहतुकीचा अधिकाधिक वापर हे प्रदूषण कमी करण्यासाठी नागरिकांच्या वतीने होऊ शकणारे महत्त्वाचे बदल ठरतील.
शेवटचा विचार
चंद्रपूरसारख्या औद्योगिक शहराने पर्यावरणीय समस्या सोडवण्यासाठी त्वरित आणि दीर्घकालीन उपाययोजना हाती घेणे गरजेचे आहे. प्रदूषण कमी झाले असले तरी त्याचे धोकादायक परिणाम आजही लोकांच्या आरोग्यावर दिसून येत आहेत. आता प्रदूषणाच्या समस्येवर व्यापक उपाययोजना करण्याची वेळ आली आहे.
