जगभरात हिंदीचा प्रचार करण्यासाठी दरवर्षी 10 जानेवारी हा दिवस जागतिक हिंदी दिन म्हणून साजरा केला जातो. जागतिक स्तरावर हिंदीचा जास्तीत जास्त प्रचार करण्यासाठी हा दिवस साजरा करण्यामागचा सर्वात मोठा उद्देश आहे. याशिवाय जगभरातील अनेक देशांमध्ये राहणाऱ्या भारतीयांना एकत्र आणण्यासाठी जागतिक हिंदी दिनही साजरा केला जातो. हिंदी ही भारतीयत्वाची ओळख आहे. जागतिक हिंदी दिन हा हिंदीला जागतिक मान्यता देण्याची शपथ घेण्याचा दिवस आहे. भारत सरकारने पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांच्या कार्यकाळात 10 जानेवारी 2006 हा जागतिक हिंदी दिवस म्हणून साजरा करण्याची घोषणा केली होती. हिंदी भारतीयांची तसेच परदेशात राहणाऱ्या भारतीयांची हृदये जोडते, अशा परिस्थितीत या दिवसाचे महत्त्व आणखी वाढते.
जागतिक हिंदी दिवस 2025
दरवर्षी जागतिक हिंदी दिनासाठी एक थीम देखील ठेवली जाते. 2025 मधील जागतिक हिंदी दिनाची थीम आहे – ‘एकता आणि सांस्कृतिक अभिमानाचा जागतिक आवाज.’ भाषिक आणि आंतरराष्ट्रीय व्यवहारांसाठी हिंदी भाषेच्या वापरास प्रोत्साहन देणे हा या थीमचा उद्देश आहे.
हा दिवस राष्ट्रीय हिंदी दिनापेक्षा कसा वेगळा आहे?
जागतिक हिंदी दिन आणि हिंदी दिवस यात फरक आहे. भारतात हिंदी दिवस 14 सप्टेंबरला येतो. जागतिक हिंदी दिवस दरवर्षी 10 जानेवारी रोजी साजरा केला जातो. हिंदीचा प्रचार करणे हा या दोन्ही दिवसांचा उद्देश आहे. जागतिक हिंदी दिनाचा उद्देश जागतिक स्तरावर त्याचा प्रचार करणे हा आहे. स्वातंत्र्यानंतर दोन वर्षांनी, 14 सप्टेंबर 1949 रोजी, संविधान सभेत एकमताने हिंदीला अधिकृत भाषा म्हणून घोषित करण्यात आले. या निर्णयानंतर राष्ट्रभाषा प्रचार समिती, वर्धा यांनी हिंदीचा सर्वत्र प्रसार करण्याच्या विनंतीवरून संपूर्ण भारतात दरवर्षी 14 सप्टेंबर हा दिवस राष्ट्रीय हिंदी दिवस म्हणून साजरा करण्यास सुरुवात केली.
पहिला हिंदी दिवस
10 जानेवारी 1975 रोजी नागपुरात पहिले जागतिक हिंदी संमेलन आयोजित करण्यात आले होते. आतापर्यंत पोर्ट लुईस, स्पेन, लंडन, न्यूयॉर्क, जोहान्सबर्ग इत्यादींसह भारतात जागतिक हिंदी संमेलने आयोजित करण्यात आली आहेत. हा दिवस साजरा करण्यासाठी दरवर्षी 10 जानेवारी हा दिवस जागतिक हिंदी दिवस म्हणून साजरा केला जातो.
पौष पौर्णिमेला करा या फुलाचे उपाय, देवी लक्ष्मी होईल प्रसन्न, आर्थिक अडचणी होतील दूर
जागतिक हिंदी दिनानिमित्त जगभरातील भारतीय दूतावास, परदेशी विद्यापीठांच्या हिंदी शिकवण्याच्या खुर्च्या, भारतातील सर्व सरकारी कार्यालये, विद्यापीठे आणि शाळांमध्ये विविध प्रकारच्या स्पर्धांचे आयोजन केले जाते जेणेकरून हिंदीचा व्यापक प्रचार-प्रसार व्हावा. जागतिक हिंदी दिनानिमित्त सर्व भारतीयांनी हिंदी भाषेला जगाच्या कानाकोपऱ्यात नेण्याची शपथ घेतली पाहिजे.
हिंदीचा इतिहास
हिंदी भाषेच्या विकासाची तीन कालखंडात विभागणी करण्यात आली आहे. प्राचीन काळ, मध्ययुगीन काळ आणि आधुनिक काळ. इसवी सन 1000 ते 1500 हा प्राचीन काळ मानला जातो. या काळात कविता रचल्या गेल्या आणि रासो ग्रंथही लिहिले गेले. यानंतर इसवी सन 1500 ते 1900 हा मध्ययुगीन काळ मानला जातो. याला भक्तीकाळ असेही म्हणतात. या काळात प्रादेशिक बोलींमध्ये देवाच्या भक्तीबद्दल बरेच काही लिहिले गेले. आधुनिक काळ 19 व्या शतकात सुरू झाला, ज्यामध्ये मोठ्या प्रमाणात गद्य लिहिले गेले. ब्रिटीश राजवटीत, हिंदीने देशातील लोकांना एकत्र आणण्यात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आणि संविधान सभेने 14 सप्टेंबर 1949 रोजी हिंदीला भारताची अधिकृत भाषा म्हणून घोषित केले. या कारणास्तव 14 सप्टेंबर रोजी राष्ट्रीय हिंदी दिवस साजरा केला जातो. तर 10 जानेवारी रोजी जागतिक हिंदी दिवस साजरा केला जातो.
